ATAKSİ

ATAKSİ

Hareketin akıcılığındaki bozukluk olarak tanımlanabilen ataksi, postüral bozukluklar, yürüme bozukluğu, koordinasyon bozukluğu ve konuşma bozukluğu ile karakterize nörolojik bir hastalıktır.

Ataksi (harekette inkoordinasyon), merkezi sinir sisteminin etkilenim alanına bağlı olarak değişik tablolarla seyredebilir.

Sinir sistemini etkileyen enfeksiyonlar, yaralanmalar, zedelenmeye bağlı değişiklikler ve MS, diyabet, menier (kulaktaki sıvının artışına bağlı baş dönmesi ve işitme kaybı oluşturabilen iç kulak hastalığı), omuriliğin arka tarafını tutan spinal tümörler gibi hastalıklar ataksinin nedenleri arasında sayılabilir.

Ataksi etiyolojisine göre (travmatik, sistemik, herediter, enfeksiyöz, immün, konjenital, vasküler vb), hastalığın süresine göre(akut kalıcı, akut geçici, subakut ve kronik) sınıflandırılabileceği gibi yaygın sınıflandırılması ortaya çıkardığı bulguların farklılığına göre üç değişik tip ataksi şeklinde sınıflandırılmıştır: duyusal, vestibüler, serebellar. MS ve Friedreich ataksisi gibi hastalıklarda miks tip ataksi görülür.

1) DUYUSAL ATAKSİ

Bu türde hasta yeterli proprioseptif (vücut parçasının boşluktaki konumu ve hareket bilgilerinin hissi) duyu elde edemediği için görsel duyuyu kullanır; yere bakarak yürürler ve destek yüzeyini geniş tutarlar. Uzayda yürür tarzda ayaklar çok kaldırılır.

Rhomberg testi: hasta gözlerini kapatır ve denge kontrol edilir. Duyusal atakside Rhomberg testi (+) tir.

2) VESTİBÜLER ATAKSİ

Bu türde hasta ayakta durma ve oturma esnasında denge kaybı yaşar. Yürümede sendeleme ve geniş bir destek yüzeyi görülür. Baş ve gövde hareketlerinde azalma söz konusudur. İlerleyen dönemlerde kol ve bacak hareketleri de azalır.

Hastalarda ciddi dismetri (hareket mesafesinin,gücünün ve hızının ayarlanamaması) söz konusudur. Vertigo (baş dönmesi), nistagmus (gözde titreme), görüntüde bulanıklık görülebilir.

3) SEREBELLAR ATAKSİ

Bu türde hasta geniş destek yüzeyi ile yürür. Yürüyüşte sendeleme, yalpalama ve düzensiz adımlar görülür. Bunlar ani durma, dönme ya da oturma ile de görülebilir.

Hastada, denge bozukluğu, vücutta titreme, nistagmus (gözde titreme), hipotoni (kas kasılmasında zayıflık), ince motor beceride zayıflık, koordinasyon bozuklukları (dismetri, disdiadokokinezi), dizartri gibi konuşma bozuklukları, yorgunluk, zayıflık görülebilir.

Orta düzeyde bir ataksik hasta topuk-burun yürüyüşü yapamaz. İlerlemiş atakside ise hasta ayaklar bitişik, gözler açıkken ayakta durmak zordur. Ağır atakside hasta ayakta desteksiz duramaz. Hastada kas balansıbozulduğu için hareketlerde ani hızlanmalar görülür ve hareketler istenildiği zaman durdurulamaz.

Genetik geçişli ataksiler:

· Friedreich ataksi otozomal dominant nöro dejeneratif bir hastalıktır.

· Ataksi telanjektazi erken çocukluk döneminde başlayan, ilerleyici, multisistemik bir hastalıktır.

· Spinoserebellar ataksi otozomal dominant geçişli herediter nörodejeneratif hastalıklardır.

Genetik olmayan ataksilerin nedenleri; svo, enfeksiyon, demiyelizasyon, tümör.

TANI

BT, MRI, PET, EMG ile tanı konur.

ATAKSİ TEDAVİSİ

Tedavide temel amaç hastanın günlük yaşamda olabildiğince en üst fonksiyonel beceriyi kazanmasıdır bunun için öncelikli hedefler:

· Dışarıdan gelen ve dengeyi bozan uyarılara karşı postüral tepkileri artırmak,

· Eklem kontrolü ve vücudun pozisyonunu harekete uygun planlayıp tasarlamak,

· Uzuvların hareketlerinde düzgünlüğü ve akıcılığı sağlamak ve artırmak,

· Dengeyi etkileyen çevresel değişikliklerde de fonksiyonelliği artırmak.